W dzisiejszym świecie państwo odgrywa bardzo ważną rolę stabilizatora w obliczu pojawiających się niespodziewanych okoliczności określanych akronimem VUCA (volatility – zmienność, uncertainty – niepewność, complexity – złożoność, ambiguity – niejednoznaczność). Jednym z instrumentów używanych przez państwo są polityki publiczne składające się z rozmaitych komponentów. Obszar, na którym obecnie koncentrują się polityki publiczne zwłaszcza państw europejskich to kwestie innowacyjności. Przy tym jest oczywiste, że bez innowacyjności trudno jest o wzrost gospodarczy, a jeszcze trudniej o zrównoważony rozwój (sustainable development). Dla kształtowania ścieżek rozwoju państwo w jak największym zakresie powinno więc inspirować się inicjatywami oddolnymi nadając im efektywne instytucjonalne ramy. Relatywnie nowym narzędziem Unii Europejskiej są w tym zakresie inteligentne specjalizacje. Realizują one przyjętą przez Komisję Europejską w marcu 2010 roku Strategię Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. W Strategii wskazano trzy podstawowe priorytety:
- wzrost inteligentny (smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach;
- wzrost zrównoważony (sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki konkurencyjnej i niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów;
- wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
Do realizacji tych priorytetów przyczyniać ma się m.in. opracowanie przez państwa członkowskie UE i ich regiony strategii na rzecz inteligentnej specjalizacji (Smart Specialization Strategy – S3). W ramach S3 prowadzony jest proces identyfikacji obszarów priorytetów, projektowanie mapy drogowej transformacji oraz implementacja planów działań.
Dokonywanie priorytetyzacji jest procesem, który odnosi się do możliwości, szans i potencjałów danego regionu oraz nie jest tożsamy z faworyzowaniem jakiegoś konkretnego sektora. Proces ten jest uwarunkowany przez dane oraz wskaźniki dotyczące gospodarki konkretnych regionów, obserwowane megatrendy oraz potrzeby interesariuszy. W kolejnym etapie projektowane są mapy drogowe transformacji zawierające opisy działań na drodze do przekształceń zidentyfikowanych obszarów. W kolejnym kroku następuje implementacja w ramach planów działania. Podkreślenia wymaga fakt, że nie jest to proces linearny, a opisane etapy charakteryzują się pewną elastycznością i cyklicznym usprawnianiem w ramach nabywanych doświadczeń.
Krajowe Inteligentne Specjalizacje (KIS) są swego rodzaju kompasem – pokazują, w którą stronę należy zmierzać, wskazują inwestorom gdzie powinni lokować swoją aktywność inwestycyjną. Zmniejsza to ryzyko inwestycyjne, a dzięki wykorzystaniu specyfiki regionów zapewnia efekt synergii.
Decyzje dotyczące identyfikowania inteligentnych specjalizacji nie są podejmowane odgórnie, lecz są efektem pogłębionych analiz w zakresie przewagi konkurencyjnej danego regionu oraz współpracy z partnerami społeczno-gospodarczymi. Podstawą tworzenia inteligentnych specjalizacji jest bowiem proces przedsiębiorczego odkrywania (entrepreneurial discovery process) rozumiany jako proces integrujący różnych interesariuszy w celu identyfikowania priorytetów w zakresie badań, rozwoju i innowacji, wokół których koncentrowane są inwestycje prywatne i publiczne. Kluczowe są tu konsultacje społeczne i aktywny dialog.
Zidentyfikowanie inteligentnych specjalizacji pozwoli przede wszystkim na stymulowanie rozwoju gospodarczego państwa w oparciu o innowacje. Silna koncentracja tematyczna wsparcia specjalizacji stanowiących przewagę konkurencyjną danego regionu przyczyni się do rozwoju opartego na efektywności podejmowanych działań oraz wymiernych rezultatach społeczno-gospodarczych. Specjalizacja krajowa i regionalna powinna spowodować także zwiększenie efektywności wydatkowania środków, a także poprawić koordynację i synergię między inicjatywami podejmowanymi na szczeblu unijnym, krajowym oraz regionalnym.
Dr hab. Kinga Machowicz, prof. KUL – autorka i redaktorka licznych publikacji naukowych z zakresu ochrony praw człowieka realizowanych w sferze biznesowo-gospodarczej. Współorganizatorka konferencji naukowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym.
PL 
EN